55 heilige bomen, Afl. 3 Joris Hellevoort
20 mei 2025
'Een vergeten knooppunt' zo had deze aflevering misschien moeten heten. Sterker nog, door de niet nader te noemen online kaartendienst was ik al gewaarschuwd. Joris, waar die boom staat, dat is niet meer wat het was. Versteend, industrie en burgerlijke nieuwbouw. Verder een keurig kruispunt met vrijliggend fietspad. Eigenlijk zoals half Nederland er ondertussen uitziet. Saai, lawaai en versteend.
Tussen al dit versteende geweld verheft zich als op een soort troon de meest vergeten bezielde linde van ons land. Zelfs haar naam is vergeten. Tot nu! Op de weg tussen Asten en Ommel staat het Keskes Boomke.
Het Keskes Boomke is zoals veel bomen verbonden met een Maria legende. Alleen dit keer net weer even anders. Ver terug in de tijd werd er op een boerenhek in Ommel een bijzonder Mariabeeldje gevonden. Het beeld werd overgebracht naar de kerk van Asten waar het telkens weer verdween. Edoch ook telkens weer verscheen op de plek waar ze was gevonden. In die tijd was het voor een beeldje van 24 cm hoog en een kind op je rechterarm een pittig eind lopen van Asten naar Ommel. Zo kwam het dat Maria zich neder vlijde onder een grote linde die de vijfsprong markeerde tussen beiden dorpjes. Onder het lover van de linde kon ze nu kracht opdoen om haar tocht te vervolgen naar Ommel, de plek waar ze was verschenen.
Stephanus Hanewinckel, dominee, denkt er omstreeks 1800 het zijne van: Het domme volk zit hier nu voortdurend voor die kapel te knielen en kruipt er rond, intussen wat onzevaders en weesgegroeten prevelend. Dit wonderdadige beeld zou in de aller vroegste tijden in één of andere lindeboom gestaan hebben, die nog steeds tussen Asten en Ommel langs de weg staat, en die daardoor heilig is. Men bidt ook vaak onder deze boom en kruipt er voortdurend op zijn knieën rond, zoals je duidelijk kunt zien. Elke roomse die deze heilige boom passeert, neemt eerbiedig zijn hoed ervoor af. In Holland zijn we niet zo beleefd, dat we bomen groeten.
Het siert de dominee niet zich zo uit te laten over het stichtelijk volk. De wereld zou een betere plaats zijn als mensen bomen begroeten. Ik ben wel blij dat hij het geschreven heeft. Voorzover ik kan overzien is dit de eerste vermelding van deze interessante boom.
Dertig jaar later verschijnt de boom met naam en toenaam op de oudste kadastrale kaart van Asten. Het Kerskens Boomke, getekend als een minuscuul klein en opgekroond boompje. Dat is op z'n zachts gezegd behoorlijk bijzonder. Kadastrale kaarten werden getekend om bezit in kaart te brengen, om belasting te kunnen heffen. Daar hoort een heilige boom niet op thuis.
Als de eerste topografische kaarten verschijnen wordt het boompje afwisselend Kerskens, Kertens of Kerstens Boomke genoemd. Deze oude naam verdwijnt van de topografische kaarten. Begin 20e eeuw duikt in de geschriften de naam Keskesboom op. Zo gaat zij nu door het leven. Keskes zou slaan op het kastje waarin Maria zou hebben gestaan.
Eerlijk gezegd had ik nog nooit van deze boom gehoord. En niemand die ik erover spreek weet mij iets te vertellen over deze curiositeit. Want dat is ze wel, deze linde. Een boom verbonden met een legende, misschien wel heilig voordat ze werd gekerstend. Haar stam getooid met een groot Mariabeeld. De reformatie en later de explosieve 'stadsuitbreiding' heeft ze overleeft. Ze lijkt haast vergeten. Ze is niet eens opgenomen in het register van Monumentale Bomen van mijn eigen Bomenstichting. Dat moet veranderen!
Op deze drukke plek vormt zij al eeuwenlang een baken, gegrond in de historie, een rustpunt. Waar vind je dat nog? En ach, dat het waarschijnlijk een opvolger betreft is misschien wel beter. Generatie na generatie staat zij daar. Ik zeg: 'Opdat we haar niet vergeten, de Keskesboom, dat zij leve, hoezee hoezee hoezee!'
Foto 1: Het Keskes Boomke voorjaar 2025
Foto 2: Uitsnede kadastrale kaart met in het midden het Kerskens Boomke collectie RCE
Foto 3: Bedevaartsvaantje met midden boven het keskes Boomke collectie Meertensinsituut
