55 heilige bomen, afl. 10 Joris Hellevoort
27 juli 2025
In het vorige blog werden ze al even genoemd, de kindertjesbomen. Dit is een bijzondere categorie binnen de heilige bomen. Geen wonderlijke verschijning van Maria, geen wonderbaarlijke genezing. Wel de sprookjesachtige indaling van de ziel. De gebroeders Grimm schrijven het treffend: 'bij het geruis, onder de schaduw van de oeroude bossen, voelt de ziel der mensen zich vervult van de nabijheid van de heersende goden'. Van deze 'goddelijke' bomen werd gezegd dat daar de kinderzieltjes vandaan kwamen. Al dan niet gehaald door de ouders of gebracht door de ooievaar. In het noorden van ons land miegelde het ooit van de kindertjesbomen. Friesland spande de kroon met tientallen al dan niet holle kindertjesbomen. In het Fries heetten ze 'berne- of poppebeam'. De bomen stierven en het volksgeloof nam af. Eén beam hield dapper stand, het is de Poppebeam van Jubbega!
Eigenlijk verwacht ik helemaal geen oude bomen in het relatief jonge verveningsdorp Jubbega. Rechtlijnigheid is wat hier de klok slaat. Het landschap verdeeld in rechte blokken. Ik rij over rechte wegen langs rechte watergangen. Doelmatigheid ten top totdat ik bijna het dorp uitrijd. Ik sta oog in oog met de laatste poppebeam van Fryslân. Tjonge jonge, wat een imposante boom. De gigantische kroon overgroeit de weg én het naastgelegen vervenershuisje. Een prachtig ensemble. Als ik de beukenboom nader zie ik de immense stam. Zij is de moeder van alle Jubbegaasters. Ik begrijp het wel. De oerkracht waarmee deze poppebeam zich ontworsteld aan de aarde en met gespierde bundels haar weg omhoog baant. Het ondermaanse verbind met het hemelse. Hier staat een heilige boom, hier staat Neerlands laatste kindertjesboom.
Euh Joris, ga je niet te snel? De laatste kindertjesboom? Ik vrees van wel. In het midden van de 19e eeuw legden de vermaarde Dikke van Wijhe en de Munnikenboom bij Utrecht het loodje. De Friese poppebeamen trof hetzelfde lot. Daarna, in de laatste helft van de vorige eeuw stierven de grote twee: de Dikke Boom van het Groningse Slochteren en niet veel later de Holle Boom van Kraantje Lek. Nog slechts drie kindertjesbomen blijven over. Eentje in Wapenveld, zij waait om in 2002. De kinderenboom bij Velsen lijkt anno nu op sterven na dood. Daarmee is de geboortegolf van ons land definitief op de weg terug en als ik de bomen moet geloven valt ze helemaal stil. Eentje houdt stand. Komt dat misschien omdat ze met liefde wordt omgeven?
In de jaren '70 schrok Jubbega zich een hoedje. Er werd een gasleiding aangelegd direct langs hun moederboom. Het jaar erna zag een groot deel van de kroon er belabberd uit. Gelukkig herstelde de Poppebeam zich. En het dorp verenigde zich. Plaatselijk Belang nam de zorg voor de boom over. Uiteindelijk werd zelfs het asfalt verwijderd. De weg versmald en beklinkerd. Zo kon het water weer doordringen tot de wortels van haar oorsprong. En zo groeide de boom uit tot één van de grootste bomen van Fryslân.
Er hangt nog een prangende vraag boven de markt. Waarom is nu juist deze boom een poppebeam? Haar verschijning zegt mij genoeg. Ik begrijp dat velen daar geen genoegen mee nemen. Vooruit, de legende, een beetje aangedikt met m'n eigen fantasie.
In 1861 gaat Berend Oedzes trouwen en hij laat een klein vervenershuisje bouwen. Om dit heugelijk feit kracht bij te zetten komt z'n broer hem een klein beukje brengen. Dit beukje heeft hij uitgegraven uit de bossen bij Beesterzwaag. Boeiend zal je denken... Jazeker... Misschien wel de bekendste Friese kindertjesboom was ooit de Letterboom van Beesterzwaag. De Poppebeam, een nakomeling van de befaamde Letterboom. Het lijkt mij dat de broer van Berend Oedzes hem een kinderrijk huwelijk toewenste. En zo geschiedde. De rest is historie.
De Poppebeam, een kindertjesboom uit een oud geslacht van kindertjesbomen. Omgeven door liefde. Van geloof, hoop en liefde is de liefde de grootste. En zo groeide de beuk uit tot de laatste Poppebeam*!
*stiekem weet ik dat er her en der weer nieuwe poppebeampjes groeien, stil houden hoor...
Foto 1.Uitsnede ansichtkaart Poppebeam jaren '70 (Uitgeverij van der Meulen, Sneek).
Foto 2.De Poppebeam in herfsttooi.
Foto 3.Carte Bébé.
De Poppebeam is in het Landelijk Register van Monumentale Bomen te vinden onder nummer 1687584
