55 heilige bomen, afl. 8 Joris Hellevoort
15 juli 2025
Kippenvel, dat is het juiste woord, of nee, een brok in m'n keel. De eerste keer dat ik oog in oog stond met de Heeder Linde schoten woorden te kort. Ze is misschien niet de mooiste maar zeker de machtigste. Na het verscheiden van de linde in Staffelstein in 1990 is de Linde van Heede gestegen in de adelstand. Van koningin naar “Keizerin der Lindes”. Er is geen gelijke. Om te mogen vertoeven in haar schaduw is een eer. En als er niet teveel aanloop is kom ik hier echt tot rust. Nooit geweten dat er zo dicht bij huis een echte gigant staat. Op nog geen 25 kilometer van Ter Apel is het Keizerlijk domein van de Heeder Riesenlinde.
De geschiedenis van de linde is nauw verbonden met de geschiedenis van de burcht Schärpenburg in Heede. De legende wil dat de Heeder Linde er al stond en dat het kasteel er omheen is gebouwd.
In de nacht van 4 op 5 november 1672 treft het noodlot de Schärpenburg. Nederlandse soldaten uit Bourtange steken de boel in brand en de burcht zal nooit meer herrijzen. De vraag is, hoe verging het de burchtlinde? Ook hier weer een legende. In opdracht van de bevelhebber generaal Rabenhaupt (Zweed in Hollandse dienst) zou de linde op zijn uitdrukkelijke wens gespaard blijven.
Als ik legenden en mondelinge overlevering achterwege laat kom ik de eerste schriftelijke bronnen pas tegen halverwege de 19e eeuw.
De volkspriester Johann Matthias Seling schrijft het volgende kleine gedicht over de grootse boom:
“In Heede erhebt sich ein Baum wie ein Wald.
In viermal vier Stämmen, Jahrhunderte alt,
Ein Baum, der an Wuchse so stolz und so schön,
Den hat man noch nimmer auf Erden gesehn.“
Als Johann Georg Kohl (schrijver en reiziger) in 1864 door het land trekt schrijft hij eveneens lyrisch over de linde:
“...de Heeder Linde, met
haar krachtig spreidende takken vormt zij een brede en hoge kroon, die al van verre boven de andere bomen uitsteekt als de koepel van een kathedraal boven de huizen van de stad. Het is een van de grootste en meest bewonderenswaardige bomen van heel Duitsland.”
De inwoners van Heede zijn zelfs zo trots op 'hun' boom dat ze deze in het blazoen van de gemeente prominent hebben afgebeeld op het wapenschild. En zo wordt de boom al bijna twee eeuwen bewondert en bejubeld.
Maar nu, hoe vroom is de boom? Professor Wenker (1923) schrijft hierover het volgende:
Als ze in de zomer haar mooiste jurk heeft aangetrokken, ontvangt ze ook haar dag van toewijding. Ze hoort zingen, bellen en bidden uit de richting van de oude kasteelkapel. Naarmate ze steeds dichterbij komen, komt ook haar oude lichaam weer tot leven. Er is een geritsel in de takken zoals in de hare jeugdtijd en ze doet mee aan het Tantum ergo. Het duurt niet lang voordat ze een priester naar boven voelt klimmen. Hij gaat op haar machtige schoot staan en verkondigt aan de honderden die aan haar voeten liggen de eeuwenoude waarheid van de liefde van de vleesgeworden Zoon van God, die verborgen ligt in het hoogste sacrament.
Tijdens mijn laatste bezoek aan de linde kom ik er bij toeval achter dat zij niet alleen werd gebruikt als preekstoel. Heede staat namelijk bekend als Maria bedevaartsoord. Lange tijd dacht ik dat de linde en de Maria verschijningen niets met elkaar te maken hadden. Niets blijkt minder waar. De uitbaatster van de bakkerij annex cafe én museum Maria's weet mij te vertellen dat er wel degelijk verschijningen van Maria hebben plaatsgehad in de linde. Dus deze boom is best wel vroom.
Wat haar verschijning ook is, ze blijft de keizerin onder de lindes, de Heeder Riesenlinde!
Foto 1. Joris bij Heeder Riesenlinde
Foto 2. Heeder Linde in vroeger tijden
Foto 3. Het wapen van Heede
