55 heilige bomen, Afl. 6 Joris Hellevoort

22 juni 2025

In 2020 schreef Klaas Bouwer een boek getiteld: ‘Bij de boom van Maria’. Gelijk aangeschaft natuurlijk. Een heel boek over één boom, hoe gaaf is dat! Dat blijkt niet helemaal waar te zijn. Er wordt veel uitgeweid over de plek en haar bewoners. De plek heeft een bewogen geschiedenis en in het midden van deze geschiedenis is een hoofdrol weggelegd voor een heilige boom, de Mariënboom. De naam Mariënboom is al heel oud, zo schrijft Bouwer. Wat nog veel gaver is, is dat hij de boom heeft herontdekt. Ze is er nog! Dat maakt me nieuwsgierig. Ik reis af naar Nijmegen, naar het rijk van het Mariënboomken.

Als ik het Mariënbosch betreed valt direct de oude parkaanleg op. Vooral de beukenlanen met veel sterfte en dood hout geeft het bos een mystieke sfeer. Na pakweg vijf minuten kom ik op een open plek, de Hel genaamd. De oude eik die hier stond is helaas overleden, overlopen vermoed ik. De Hel wordt behoorlijk platgetrapt en het vervangende eikje wat is geplant geef ik zo weinig kans. Er loopt een lange beukenlaan vanaf de Hel rechtstreeks naar de Marialinde. Toch loop ik er niet direct op af, want vlak naast de Hel ligt de Hemel. Op een kleine heuvel is het laatste restant te zien van een beukencirkel. Het blijkt het midden te zijn van een tiensprong. Ik verlaat met enige tegenzin deze heuvel met haar bijzondere naam. Gelukkig ben ik op weg naar de heilige boom.

Het voormalige klooster met nieuw bijgebouwd appartementencomplex doet erg pompeus aan waardoor het bergje met hierop de heilige linde een beetje in de verdrukking staat. Het kost me dan ook wat tijd om de rust te voelen die de boom uitstraalt. Ze staat stevig gegrond in de Aarde en de vele takken reiken vanaf een meter of vier ten Hemel.
Ik kan me voorstellen dat in voorbije tijden je vanaf dit punt een magnifiek uitzicht had over Nijmegen en de Waal. En andersom dat pelgrims op weg naar het Mariënboomken en de Mariakapel opkeken naar de heilige boom op de berg. Dat is niet meer. Een baken is verworden tot een lichtpuntje.

Nog tot in het begin van de 20e eeuw was er een koepel gebouwd rondom de linde. Deze koepel werd gebruikt voor meer aardse zaken, de freules dronken hier hun kopjes thee neerkijkend op het volk.

Toen in 1920 een begin werd gemaakt met de bouw van het klooster kreeg ze haar heilige functie terug. Op 6 maart, drie dagen na het passeren van de notariële akte, toog er een processie vanuit het hart van Nijmegen naar het Mariënbosch. Onder het zingen van een Marialiedje werd om de Mariaboom heengetrokken en er werd een afbeelding van Maria neergehangen. Een eenvoudig prentje nog, maar het zal niet lang duren of er staat een landkapelleke met een Mariabeeld erin.
Dit kapelletje is er nooit gekomen en de stenen zuil met hierop een Mariabeeld is ook alweer verdwenen.

Net na de Tweede Wereldoorlog werd er in het Mariënbosch een kamp opgericht voor Duitsers die het land uit moesten. Deze operatie stond bekend als Black Tulip. Het kamp ontpopte zich meer en meer als een concentratiekamp. En zo werd één van de zwartere bladzijden geschreven uit de naoorlogse geschiedenis van ons land. Een heilige plek verworden tot een schuldig landschap. Zo'n landschap torst een verleden met zich mee.

Geloof het of niet maar dat verleden voelde ik daar. Het best mooie bos voelde zwaar. Met als lichtpuntje de Mariënboom. En ik denk dat dat boompje wordt onderschat. Uit een boorkern is gebleken dat de linde al meer dan 200 jaar oud is en dat ze waarschijnlijk staat op de 'schouders' van een veel ouder wortelgestel. Als we haar weer gaan koesteren, haar omgeving in ere houden kan ze weer uitgroeien van lichtpuntje tot een baken in onze tijd. Het licht schijnt in de duisternis.....

Foto 1. Uitsnede van 'het Maria en boomken' van een door Thomas Witteroos getekende kaart van het Nederrijkswald uit 1570.

Foto 2. De Mariaheuvel in 1909 met een theekoepel waarin de stam van de Marialinde is opgenomen.

Foto 3. De Marialinde anno nu.