55 heilige bomen, afl. 12 Joris Hellevoort
15 augustus 2025
Terwijl ik dit blog schrijf vallen de mussen van het dak tijdens de tweede hittegolf van dit jaar. Overal woeden bosbranden in Europa terwijl iedereen kriskras over de wereld reist om te genieten van de zomervakantie. Alsof er niets aan de hand is. Ik voel me melancholisch, zwaarmoedig door deze uitzichtloze vlucht der mensheid. In plaats van aan de drank te geraken, wat een reële optie is, zoek ik mijn toevlucht bij de bomen, 'mijn' heilige bomen.
Die toevlucht bestaat meestal uit twee onderdelen:
- een duik in het verleden of noem het wentelen in nostalgie, en
- een bezoek aan de boom, zo deze nog bestaat.
Tijdens het onderzoek dat ik deed voor mijn eerste bomenboek stuitte ik als een soort bijvangst op de Kapelleboom van Doorwerth. Deze 'heilige' linde staat hemelsbreed niet heel ver van haar beroemde buur Acacia van Doorwerth. Logischerwijs trekt iedereen naar het befaamde kasteel en de gespierde Robinia op het voorplein. Dit keer laat ik het kasteel links liggen en duik in de geschiedenis van de Kapelleboom. Speurend in oude kranten (www.delpher.nl) vind ik vrijwel direct een kostelijke passage over deze linde in de enigszins 'foute' Arnhemsche Courant van 20 januari 1941. Het citaat is er niet minder om:
…Zondagochtend was het wel de schoonste wintermorgen, dien het jaargetijde kon brengen. In een warm grisaille lag de boschwachterswoning aan den Kasteelweg, blauw-grijs op blauw-wit. Daarachter, monumentaal bijna, spreidde de kruin van den Kapelleboom zijn takken uit, een wereld op zich zelf, tusschen aarde en hemel. Honderden vinken hingen er in de twijgen, en rond den ruigen, uitgegroeiden stam wemelde het van meezen, die in de nerven van zijn bast het voedsel zochten. Sterk sprak de romantiek van die oer-oude linde — waaronder eens de kapel gestaan moet hebben van een ouden kluizenaar en wonderdokter — nu zij in al haar geledingen geteekend stond tegen het wit en tegen den ijlen, gouddoorglansden ochtendhemel...
Na het lezen van dit verrukkelijk proza krijg ik direct weer zin om deze sacrale boom te bezoeken.
Ik ben niet helemaal eerlijk geweest. Ik bezocht de boom al eerder naar aanleiding van een artikel in de Gelderlander. Deze kopte: Doorwerth treurt, de eeuwenoude Kapelleboom is gevallen. Daaronder: De eeuwenoude Kapelleboom in Doorwerth is niet meer. Toen ik daar in 2021 aankwam bleek de linde inderdaad gevallen. Maar een linde zou een linde niet zijn om zich hierbij neer te leggen. Voordat ik mijn pelgrimage voortzet probeer ik er nog achter te komen hoe vroom de boom werkelijk is.
Al in de 15e eeuw wordt er op de plek van de Kapelleboom een kapel gebouwd. De kapel verdween, de linde bleef. Getuige Het Volk (29-08-1934) groeide de linde uit tot machtige proporties:
De Kapelleboom is een reusachtige lindeboom, die zich hoog boven de omgeving verheft. Hij ontleent zijn naam aan een oude kapel, die daar eens gestaan moet hebben en waar kluizenaars het Christendom in deze landen verkondigden. Onder de reusachtige kruin van dezen eeuwen ouden lindeboom staat een vriendelijk boerderijtje. Het is er rustig en stil alsof alles er luistert naar het ruischend gepraat van den Kapelleboom over wat eeuwen geleden aan zijn voet gebeurd is.
Wie of wat was eerder? De boom of kapel? Niemand die het nog weet. Voor mij is de boom vroom genoeg. Ik reis wederom af naar Doorwerth. Wat zal ik aantreffen? Veel hoop heb ik niet. De laatste keer dat ik haar zag, nu vier jaar geleden, verkeerde ze in deplorabele staat.
Net buiten het dorp Doorwerth, ver boven het gelijknamige kasteel op een kruispunt van oude zandweggetjes (tegenwoordig fietspaden) begint de bosrand. Vele opdringerige acacia's doen vermoeden dat het gebeurd is met de Kapelleboom. Zo makkelijk laat ik me niet afschepen. Ik duik een klein sluippaadje in en stuit op het stoffelijk overschot van de Kapelleboom. Ze is vrijwel geheel overwoekerd door braamstruiken. Het tegenlicht vermindert mijn zicht waardoor ik in eerste instantie de lieflijke lindebladeren over het hoofd zie. Naast de gevallen stam ontwaar ik een laatste overblijfsel van de Kapelleboom. Ze steekt vier haar kop overeind. Ze staat! Ze leeft. Het is schamel maar er is hoop. Als ik beter om mij heen kijk zie ik allerlei adventiefwortels welke vanuit de boom de aarde opzoeken. Op zoek naar nieuw leven. Hoog boven het luisterrijke kasteel Doorwerth vecht een linde voor haar leven. Het is een heilige linde.
Dit schouwspel overziend voel ik mij nederig. Zelfs een beetje aanstellerig. Stop met doemdenken Joris. Een wederopstanding geeft leven, hoop doet leven!!
Foto 1: De Kapelleboom te Dorenweerd 1869, Cornelis Hendrik van Amerom (Gelders Archief)
Foto 2: De Kapelleboom in betere tijden, 2015 (Hans Braakhuis)
Foto 3: De restanten van de Kapelleboom zomer 2025
De Kapelleboom is in het Landelijk Register van Monumentale Bomen te vinden onder nummer 1687993.
