55 heilige bomen, Afl. 1, Joris Hellevoort
1 mei 2025
Pasen valt laat dit jaar. 20 april 2025. Dit heeft alles te maken met de volle maan in de lente. De maan heeft te maken met Maria, de lente met de wederopstanding. Hoe treffend, met Pasen vieren we de wederopstanding van Jezus, de zoon van Maria. Hier kan ik uren over doordraven maar ik ben in alle vroegte op weg naar een linde. Het is het Heilig Bumke van Bergharen.
Doordat Pasen zo laat valt moet ik extra vroeg op. Ik wil namelijk de eerste zonnestralen bij deze bijzondere linde op zien komen. Niet zomaar op zien komen maar juist nu, met Pasen. De geschriften vertellen mij dat meer dan drie eeuwen lang mensen samen kwamen op de Kapelberg in de nacht van Stille Zaterdag op Paaszondag. In deze lijdensnacht werden ontelbare Weesgegroetjes gebeden en Rozenkransjes gepreveld.
Als dan, bij het krieken van de dag, de gebeden verstomden, werd het Vespere autem sabbati aangeheven door de aanwezigen die het Latijn machtig waren. Onder de Heilige Linde eerde men in het geheim Onze-Lieve-Vrouw ter Nood.
Anno 2025 is er, buiten de overvloedige fluitende vogels, geen levende ziel te bekennen. Hoewel, wie zegt mij dat de heilige linde geen ziel heeft? Of gekker nog, deze plek?
Ooit is tussen de machtige Maas en Waal dit bergje ontstaan. In een ver verleden vestigden zich hier monniken. Een kreupele cisterciënzer broeder bleek een begenadigd beeldhouwer. Hij vervaardigde als een van de eersten in Nederland uit hout een piëta. Ze bouwden op deze plek een kapel. Hiermee begint een eeuwenlange verering van Onze-Lieve-Vrouw ter Nood.
lfs als de reformatie iedere vorm van beeldenverering verbied en de kapel wordt afgebroken gaat de devotie onverminderd voort. De piëta is ondertussen in veiligheid gebracht. Eeuwenlang zijn duizenden zo niet honderdduizenden mensen naar deze plek gekomen. Een veilige plek tussen de woeste rivieren. Een rustige plek, een spirituele plek.
Dan gebeurt er iets bijzonders. Er vindt hier een contra kerstening plaats. Op de plek waar ooit de kapel stond wordt een Hollandse linde geplant (rond 1670 -1675). Moeiteloos gaat de Maria verering over van het beeld naar de linde. Er wordt een offerblok geplaatst voor de armen. In de volksmond wordt de heilige linde al snel het Heilig Bumke genoemd.
In 1839 passeert dominee Heldring het heiligdom en meldt het volgende:
Eenzaam verheft zich op eenen der heuvelen niet ver van Burgharen in Maas en Waal een statige lindenboom. Zijne sierlijke en regelmatige vormen bewijzen genoeg dat nimmer aks of bijl zijne natuurlijke schoonheid verstoorde of vernietigde. Van onder den boom heeft men een prachtig vergezicht dat zich over de schoonste velden naar alle zijden uit strekt.
De dominee had het niet zo op bedevaarten. Hij drijft dan ook de spot met mensen die ziekte proberen af te smeken of af te binden door stukjes stof in de boom te hangen. Hierdoor is bekend dat het Heilig Bumke ook als koortsboom diende. Naast heilig ook helend!
De linde blijft tot de verbeelding spreken blijkt uit een verhaal van pastoor Loverbosch die een half leven de herder was van de parochianen in Bergharen.
...Tot slot, misschien geen wonder, maar juist in verband met de Mariaverering te Bergharen iets zeer wetenswaardigs en leerzaam uit het leven van m'n eigen broer Toon.
Ik ga hierbij terug naar 't jaar 1948, de 23e mei, de dag der plechtige inzegening van de nieuwe Maria Kapel. Ook onze Toon bevond zich onder de meer dan 6000 pelgrims, die aan deze plechtigheid deelnamen. Na afloop op de pastorie viel het mij op dat de man binnenkwam met een tak onder zijn arm, 'n tak, zo groot, je kon er wel een vendel mee zwaaien. Terwijl 'k hem vragend en onderzoekend aankeek kwam hij los. 'Ja heeroom, die heb 'k van dat "heilig bömpke" afgesneje. Die neem ik mee naor huis en als een van m'n keinder iets mankeren leg ik dien tak erop'. Alle negen kinderen van Toon zijn volwassen geworden en gelukkig getrouwd. Dus ja, zeg het maar.....
Als tijdens een straffe oostenwind op 15 maart 1964 het 300-jarig Heilig Bumke omwaait lijkt de ziel verdwenen uit de boom, uit de plek. Twee weken later op Paaszondag bij het krieken van de dag, als de eerste zonnestralen de berg verlichten gebeurt er een klein wonder. Onderaan de stam van waar ooit de moederboom stond ontspruiten nieuwe telgjes. De wederopstanding!
Nu 60 jaar later is ze uitgegroeid tot een boomboeket van 15 stammen hoog oprijzend naar de hemel. Bruisend nieuw jong leven op een oeroude ziel. Voorwaar een Heilig Bumke. Vlak voordat ik deze bijzondere plek verlaat, pluk ik een twijgje van een van haar loten. Als symbool van onvergankelijk leven, ter herinnering, uit piëteit.
foto 1: Heilig Bumke met opkomende zon, Paaszondag 2025
foto 2: Heilig Bumke met kapel, Paaszondag 2025
foto 3: familiekiekje bij Heilig Bumke rond 1908, collectie Regionaal Archief Nijmegen
